Η 13η Οκτωβρίου 1904 αποτελεί μια σημαδιακή ημέρα για τον Ελληνισμό. Είναι η ημέρα θανάτου του μακεδονομάχου Παύλου Μελά.
Ας δούμε όμως ποίος ήταν ο Παύλος Μελάς και τι ήταν ο Μακεδονικός Αγώνας.
Εν συνομία ο Μακεδονικός Αγώνας (1904 – 1908) αποτέλεσε την ένοπλη σύγκρουση Ελληνικών και Βουλγάρικων τμημάτων ατάκτων και του Οθωμανικού στρατού για τον έλεγχο της περιοχής της Μακεδονίας που περιελάμβανε και εδάφη των σημερινών Σκοπίων (ουσιαστικά περιοχές Γευγέλης, Βέλες, Κρούσεβο και Μοναστηρίου).
Στα τέλη της δεκαετίας του 1870 η Ρωσία ξεκίνησε ένα κύμα δημιουργίας της Μεγάλης Βουλγαρίας που θα αποτελούσε σύμμαχό της ενάντια στην Τουρκία για τον έλεγχο του Αιγαίου Πελάγους και της Μαύρης Θάλασσας. Έτσι με την βοήθεια των «ομόδοξων» Ρώσων (αυτοί που θα μας σώσουν βάση των προφητειών) η Βουλγαρία ξεκίνησε τις ενέργειες εκβουλγαρισμού της περιοχής. Να θυμίσουμε οτι η Μακεδονία τότε κατοικούνταν απο Έλληνες (ελληνικής συνείδησης που αρκετοί ήταν σλαβόφωνοι και εξίσου και τα τόσα σλάβικα τοπονύμια π.χ. Βόδενα όπως έλεγαν τότε την Έδεσσα), βλάχους (λατινόφωνους Έλληνες), Σλαβόφωνους (Βουλγάρικης συνείδησης), Τούρκους, και αρκετούς Εβραίους. Οι κάτοικοι όλοι ήταν Οθωμανοί και η εθνική τους συνείδηση βασιζόταν κυρίως στην θρησκεία.
Έτσι οι βούλγαροι διαχωρίστηκαν απο το Οικουμενικό Πατριαρχείο και οργάνωσαν την Εξαρχεία με δικό της Πατριάρχη πάντα υπο τις ευλογίες των Ρώσων. Η Εξαρχεία αφού κατάφερε την βιαία εκδίωξη όλων των Ελλήνων της Ανατολικής Ρωμυλίας (σημερινή νότια Βουλγαρία μια χαμένη πατρίδα και μια εθνοκάθαρση που δυστυχώς δεν διδασκόμαστε στα σχολεία), επικεντρώθηκαν στην Μακεδονία. Απο τα τέλη του 19ου αιώνα βουλγάρικες ομάδες ατάκτων οι λεγόμενοι κομιτατζήδες λημαίνονταν την περιοχή της Μακεδονίας και των σημερινών Σκοπίων και προσυλητίζαν με την βια τους κατοίκους στην Εξαρχία υπο τα στραβά μάτια των Οθωμανών που τους βόλευε ένας εμφύλιος πόλεμος μεταξύ των Χριστιανών, ξέρετε διαίρει και βασίλευε. Μάλιστα σε κάθε χωριό οι πρώτοι που θα εκτελούσαν (μετά απο φριχτά βασανιστήρια) οι Κομιτατζήδες ήταν ο ιερέας και ο δάσκαλος.
Τι έκανε τότε η Ελλάδα; Οτι κάνει και τώρα με την Βόρεια Ήπειρο, δηλαδή ΤΙΠΟΤΕ. Οι μόνοι που κινήθηκαν ήταν ο Οικουμενικός Πατριάρχης Κωνσταντίνος Ε’ και ο Μιχαήλ Μελάς. Ο Πατριάρχης Κωνσταντίνος έστειλε στην Μακεδονία νέους σε ηλικία και δραστήριους ιεράρχες για να ανακόψουν την εξαρχία και να κρατήσουν την Ελληνικότητα της Μακεδονίας. Οι ιερείς με πιο γνωστούς τον μητροπολίτη Καστοριάς Γερμανό Καραβαγγέλη και τον Δράμας Χρυσόστομο Καλαφάτη (ο μετέπειτα Χρυσόστομος Σμύρνης που εκτελέστηκε από τις Τουρκικές ορδές με τη πτώση της Σμύρνης το Σεπτέμβρη του 1922).
Ο Μιχαήλ Μελάς έμπορος βλαχικής καταγωγής απο το Πωγώνι Ηπείρου οργάνωσε μυστική οργάνωση που βοήθησε στην Κρητική επανάσταση (1866 – 1869) και εν συνεχεία με αποστολές όπλων και βιβλίων στα σχολεία της Μακεδονίας και της Ηπείρου. Το πιο σημαντικό όπλο που έστειλε στην Μακεδονία ο Μιχαήλ Μελάς ήταν ο γιος του Παύλος.
Ο Παύλος Μελάς γεννήθηκε το 1870 στην Μασσαλία και μεγάλωσε σε ένα περιβάλλον που αγαπούσε την Ελλάδα και διαποτίστηκε με την Μεγάλη Ιδέα. Το 1886 ξεκίνησε την φοίτησή του στην Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων απο την οποία αποφοίτησε το 1891 σαν Ανθυπολοχαγός πυροβολικού.
Το 1892 παντρεύτηκε την Ναταλία Δραγούμη, κόρη του Πολιτικού Στέφανου Δραγούμη και αδερφή του διπλωμάτη Ιώνα Δραγούμη, οικογένεια επίσης με πλούσια εθνική δράση και θυσίες υπέρ της Ελλάδος. Με την Ναταλία έκαναν 2 παιδιά τον Μιχάλη (χαιδευτικά τον έλεγε Μίκη) μετέπειτα αξιωματικό του Πυροβολικού και την Ζωή (χαιδευτικά την φώναζε Ζέζα).
Το 1894 οργανώθηκε στην Εθνική Εταιρία που σκοπό είχε τη δημιουργία της Μεγάλης Ιδέας και της απελευθέρωσης όλων των περιοχών που ζούσαν Έλληνες. Ο Μελάς ήταν απο τα πιο δραστήρια μέλη της οργάνωσης και είχε εντάξει στις τάξεις πολλούς αξιωματικούς και πολίτες.
Συμμετείχε σαν αξιωματικός του πυροβολικού στον ατυχή πόλεμο του 1897 όπου λόγω των τραγικών λαθών του Βασιλέα Γεωργίου του Α και του διαδόχου Κωνσταντίνου λίγο έλειψε να χάσουμε όλη την Θεσσαλία.
Η ήττα του 1897 απογοήτευσε τον Παύλο Μελά. Την ίδια περίοδο ο κουνιάδος του Ιώνας Δραγούμης ξεκίνησε μια οργάνωση για την υπεράσπιση του Ελληνισμού της Μακεδονίας. Απο τα πρώτα μέλη της συγκεκριμένης οργάνωσης ήταν ο Παύλος Μελάς μαζί με δεκάδες αξιωματικούς του στρατού, που ξεκίνησαν να οργανώνουν αντάρτικα σώματα στην Μακεδονία για να αντιπαραχθούν τους Βούλγαρους κομιτατζήδες. Το 1902 ο Ίωνας Δραγούμης μεταβαίνει σαν υποπρόξενος στο Ελληνικό προξενείο στο Μοναστήρι (σημερινή Μπιτόλα) κάτι που τον έφερε πιο κοντά στα προβλήματα της Μακεδονίας και του επέτρεψε την καλύτερη οργάνωση των Ελλήνων. Δυστυχώς όμως οι Έλληνες Μακεδόνες ήταν άπειροι στο πόλεμο και δεν είχαν καλή στρατιωτική ηγεσία. Έτσι οι κομιτατζήδες συνέχισαν ανενόχλητοι τις διώξεις.
Το Μακεδονικό Κομιτάτο του Δραγούμη όμως σε συνεργασία με πολλές εφημερίδες της Ελλάδος παρείχαν στον Ελληνικό λαό συνεχή ενημέρωση για τα τεκτενόμενα στην Μακεδονία και για τις διώξεις των Ελλήνων Μακεδόνων.
Αποτέλεσμα της λαικής πίεσης το 1904 η ελληνική κυβέρνηση ανέθεσε σε 4 αξιωματικούς να μεταβούν μυστικά στην Μακεδονία και να κάνουν αναγνώριση. Οι αξιωματικοί αυτοί ήταν ο λοχαγός Αλέξανδρος Κοντούλης, ο λοχαγός Αναστάσιος Παπούλας (μετέπειτα αρχιστράτητος στην Μικρά Ασία), ο ανθυπολοχαγός Παύλος Μελάς και ο Υπολοχαγός Γεώργιος Κολοκοτρώνης (εγγονός του γέρου του Μωριά Θεόδωρου Κολοκοτρώνη). Υπο αντίξοεες συνθήκες και αποφεύγοντας τις έρευνες των Τούρκων και των Κομιτατζήδων οι 4 αξιωματικοί γύρισαν το μεγαλύτερο μέρος της Δυτικής Μακεδονίας και κατέγραψαν τα προβλήματα των κατοίκων όπως και τις δράσεις των εχθρών. Εκεί ο Μελάς γνώρισε και τον καπετάν Κώτα έναν απο τους πρωτεργάτες του Μακεδονικού Αγώνα. Όμως η αποστολή των 4 αξιωματικών προδόθηκε και έτσι αναγκάστηκαν κρυφά να γυρίσουν πίσω στην Ελλάδα. Την κατάσταση της Μακεδονίας ο Παύλος Μελάς την περιέγραψε σε γράμματά του προς τη σύζυγό του Ναταλία και αποτελεί ράπισμα προς όλους όσους υποδαβλίζουν την Ελληνικότητα της Μακεδονίας.
Στις 19 Ιουλίου 1904 ο Παύλος Μελάς ξαναμεταβαίνει στην Μακεδονία σαν έμπορος με το όνομα Μίκης Ζέζας (τα χαιδευτικά ονόματα των παιδιών του), όνομα με το οποίο θα περάσει και στην αθανασία. Πρώτος του σταθμός η Κοζάνη. Εκεί ξεκίνησε την δημιουργία 7 ένοπλων σωμάτων που καθένα θα είχε περί τους 15 – 20 άνδρες και θα δρούσαν στις περιοχές Καστοριάς, Εδέσσης και Κοζάνης. Στις αρχές Αυγούστου ξαναγύρισε στην Αθήνα όπου πληροφορήθηκε στις 14 Αυγούστου ότι ο πρωθυπουργός Γεώργιος Θεοτόκης τον έχρισε αρχηγό των ενόπλων σωμάτων στην Μακεδονία και θα έπρεπε άμεσα με μεταβεί στην Δυτική Μακεδονία. Θα τον ακολουθούσαν αρκετοί αξιωματικοί του στρατού, κυρίως Κρητικής καταγωγής. Η τάξη της Σχολής Ευελπίδων του 1891 έδωσε τους 3 πρώτους μακεδονομάχους: τους ανθυπολοχαγούς Παύλο Μελά, Γεώργιο Τσόντο και Γεώργιο Κατεχάκη.
Στις 28 Αυγούστου ξαναμεταβαίνει στην Μακεδονία με το όνομα Μίκης Ζέζας αρχηγός ένοπλου σώματος 35 ανδρών. Οι άνδρες του ήταν κυρίως Κρητικοί και Μανιάτες με οδηγούς Μακεδόνες. Η πορεία του ήταν γεμάτη κακουρχίες και έλλειψη εμπιστοσύνης απο το ντόπιο πληθυσμό που ήταν επι το πλείστον σλαβόφωνοι. Όμως όπως αναφέρθηκε πιο πάνω, και ανέφερε και ο Παύλος Μελάς σε γράμμα στην σύζυγό του, οι σλαβόφωνοι αναγνώριζαν τον Πατριάρχη και ένοιωθαν Έλληνες. Άλλωστε όλα τα αρχαία μνημεία που είχαν ήταν Ελληνικά όπως αναγνώριζαν οι σλαβόφωνοι Έλληνες (σε απάντηση στην προπαγάνδα των Σκοπιανών για «Σλαβομακεδόνες του Αιγαίου»). Εδώ θα ήθελα να κάνω μια παρένθεση και να αναφέρω οτι τόσο ο Παύλος Μελάς όσο και ο Ίωνας Δραγούμης ανέφεραν οτι οι Έλληνες σλαβόφωνοι της Μακεδονίας μιλούσαν το ιδίωμα τους που βασιζόταν στα Σλάβικα και το ονόμασαν «Μακεδονικά», κάτι που αναφέρει και αρχικά και η Πηνελόπη Δέλτα. Ήταν η γλώσσα των ντόπιων σλαβόφωνων Ελλήνων όπως είχε ονομαστεί απο τους Μακεδονομάχους και όχι μια ξεχωριστή γλώσσα ενός ξεχωριστού έθνους όπως μας διδάσκει τώρα η Συμφωνία των Πρεσπών που βάφτισε τους Σκοπιανούς σαν νέο σλαβικό φύλλο.
Οι Μακεδονομάχοι άμεσα ξεκίνησαν και τις επιχειρήσεις τους στις περιοχές Καστοριάς και Φλωρίνης. Υπο την σωστή ηγεσία του Μελά οι Μακεδονομάχοι προσπαθούσαν να προσετερίσουν στο Πατριαρχείο όσους είχαν πάει στην Εξαρχία, εκδίωχνε τους πράκτορες των κομιτατζήδων (δασκάλους και ιερείς) ενώ με ένοπλη βία τιμωρούσαν τους Κομιτατζήδες. Οι δράση του σε επιχειρήσεις Hearts & Minds ήταν υποδειγματική και θα την υιοθετήσουν 60 χρόνια αργότερα οι Άγγλοι σε πολέμους στην Άπω Ανατολή και στην Αφρική. Στο Νυμφαίο της Φλώρινας οι βλάχοι προσέτρεξαν στον Μελά και πλέον το σώμα του ξεπέρασε τους 70 άνδρες δύναμη βοηθώντας τον Μελά να εντείνει τη δράση του.
Στις 12 Οκτωβρίου του 1904 μετά απο μια αποτυχημένη προσπάθεια ενάντια σε περιοχή Κομιτατζήδων, ο Μελάς μεταβαίνει στο χωριό Στάτιστα (σήμερα ονομάζεται Μελάς), που ήταν επι το πλείσον εξαρχικό χωριό. Εκεί το τμήμα του Μελά χωρίστηκε σε 5 σπίτια για να κατακλίσει. Όμως οι Κομιτατζήδες υπο τον αρχηγό τους Μήτρο Βλάχο ενημέρωσαν τις Τουρκικές δυνάμεις για την παρουσία του Μελά και έτσι 13 Οκτωβρίου το χωριό περικυκλώνεται απο υπέρτερες τουρκικές δυνάμεις και ξεκίνησαν οι αψιμαχίες. Κάποια στιγμή ο Μελάς βγαίνει απο το οίκημα που έμενε για να εντοπίσει τις εχθρικές θέσεις. Μια βολιδα τον πετυχαίνει στη μέση. Λίγο αργότερα θα ξεψυχίσει στα χέρια των ανδρών του. Οι Έλληνες κατάφεραν να διαφύγουν απο τον Οθωμανικό κλοιό ενώ πήραν μαζί τους το κεφάλι του Παύλου Μελά προκειμένου να μην γίνει αναγνώριση απο τους Τούρκους.
Ο θάνατος του Παύλου Μελά κρατήθηκε μυστικός στους Έλληνες της Μακεδονίας. Ο Μητροπολίτης Καστοριάς Γερμανός Καραβαγγέλης μετά απο κινητοποιήσεις που οργάνωσε στην Καστοριά και απειλές έλαβε τη σωρό του Μελά και την ενταφίασε με το όνομα Ζέζας. Όμως οι δημοσιογράφοι στην ελεύθερη Ελλάδα είχαν πρωτοσέλιδο το θάνατο του Μελά με αποτέλεσμα οι Τούρκοι να μάθουν την ταυτότητα του νεκρού και να ξεσπάσει διπλωματικό επεισόδιο λόγω της Ελληνικής επέμβασης στην Οθωμανική αυτοκρατορία, μια πράξη πολέμου.
Όμως ο θάνατός του Παύλου Μελάς ήταν η αρχή. Νέοι αξιωματικοί όπως ο Βολονάκης, ο Τέλος Άγρας, ο Σπυρομήλιος, ο Γαρέφης, ο Μαζαράκης Αινιάν, ο Δαγκλής, ο Γυπάρης, ο Δεμέστιχας έσπευσαν να συνεχίσουν τον αγώνα. Οι περισσότεροι έγιναν γνωστοί μέσα από το μυθιστόρημα της Πηνελόπης Δέλτα «Τα Μυστικά του Βάλτου», το οποίο προτείνω να διαβάσετε. Ειδικά το προτείνω στους κυρίους Τσίπρα και Κοτζιάς που αναγνώρισαν το «Μακεδονικό» έθνος. Οι Μακεδονομάχοι αυτοί ήταν μαζί με τους μητροπολίτες που κράτησαν Ελληνική τη Μακεδονία μας.
Θα ήθελα μέσα από την ιστορία του Παύλου Μελά να αναφέρω κάποια πολύ βασικά σημεία που έχει αναφέρει στα γράμματά του προς τη σύζυγό του Ναταλία και είναι απάντηση ως προς το Μακεδονικό ζήτημα:
- Οι περισσότεροι κάτοικοι της Μακεδονίας ήταν την εποχή εκείνη σλαβόφωνοι με Ελληνική εθνική συνείδηση. Όπως άλλωστε ήταν το 1821 οι Αρβανίτες και οι Βλάχοι.
- Πουθενά δεν αναφέρεται τόσο απο τους Μακεδονομάχους, όσο και από Τουρκικές και Βουλγάρικες πηγές η ύπαρξη «μακεδονικού έθνους». Όλοι αυτοί ήταν Βούλγαροι και δεν είναι τυχαίο οτι ο σφαγέας των Ελλήνων Γκότσε Ντέτσεβ αποτελεί κοινό ήρωα σε Βουλγαρία και Σκόπια. Επίσης δεν είναι τυχαίο οτι οι Βούλγαροι αναγνωρίζουν τους Σκοπιανούς σαν Βούλγαρους!!!
- Η γλώσσα που αναφέρεται απο τους Μακεδονομάχους είναι η «Μακεδονική» δηλαδή μια γλώσσα της περιοχής που την μιλούσαν όλοι ανεξαρτήτως της εθνικής τους συνείδησης. Ήταν βουλγαρική διάλεκτος (όπως είναι άλλωστε και τα Πομακικά) αλλά δεν ήταν ανεξάρτητη γλώσσα όπως αναφέρεται στην συμφωνία των Πρεσπών. Μάλιστα να αναφέρουμε ότι το 90% των Μακεδονομάχων ήταν Σλαβόφωνοι Έλληνες.
- Οι σφαγές των Ελλήνων ήταν τεράστιες. Ολόκληρα χωριά έσβησαν από τον χάρτη. Οι απώλειες σε Έλληνες ιερείς και σε δασκάλους ξεπέρασαν το 60% και όλοι τους θανατώθηκαν μετά από μαρτυρικά βασανιστήρια.
Θα ήθελα να αναφέρω οτι οι απόγονοι των κομιτατζήδων μετά τους Βαλκανικούς πολέμους μετέβησαν οι περισσότεροι στην Γιουγκοσλαβία, στην σημερινή περιοχή των Σκοπίων. Κατά την διάρκεια της κατοχής αρκετοί γύρισαν στην Ελλάδα και συνέχισαν τις σφαγές Ελλήνες στην Ανατολική Μακεδονία και στην Θράκη. Μετά το γύρισαν σε «Μακεδόνες» και άρχισε το παραμύθι των αλυτρωτικών πατρίδων. Και πάλι σύμφωνα με τα έγγραφα του Ίωνος Δραγούμη οι περισσότερες περιοχές του κράτους των Σκοπίων ήταν Ελληνικής συνείδησης όπως το Μοναστήρι (Μπιτόλα), η Γευγέλη (Γευγέλια), η Βελέσα (Βέλες), το Κρούσεβο, και η Στρούμνιτσα.
Τέλος με αφορμή το θάνατο του Παύλου Μελά θα ήθελα να απαντήσω σε όλους τους «προοδευτικούς» που γέλαγαν με την παρουσία των Κρητικών στα συλλαλυτήρια για τη Μακεδονία. Ο Παύλος Μελάς ξεψύχησε στα χέρια Κρητικών. Οι Κρητικοί έχουν πολλά ελλατώματα όμως διακρίνονται απο τον Πατριωτισμό τους. Δεν υπάρχει σπίτι στην Κρήτη που να μην έχει χάσει άτομα στους αγώνες του Έθνους. Έτσι δεν ήταν δυνατόν οι Κρητικοί να λείπουν απο τον Μακεδονικό Αγώνα. Απο τους εθελοντές αξιωματικούς που μετέβησαν να πολεμήσουν στην Μακεδονία το 60% και πλέον ήταν Κρητικοί. Είναι φυσικό λοιπόν οι απόγονοί τους να μην επιτρέψουν την παραχώρηση του ονόματος της Μακεδονίας.
Ο Παύλος Μελάς αποτελεί το σήμα κατατεθέν της απελευθέρωσης της Μακεδονίας. Ένας φλογερός πατριώτης που άφησε την οικογένεια του και μετέβη να πολεμήσει για την απελευθέρωση των Ελλήνων.
Βέβαια οι «προοδρευτικοί» μας μέσω εφημερίδων και ανακοινώσεων και «ιστορικών» διαλέξεων, προσπαθούν να αμαυρώσουν την μνήμη του. Σύμφωνα με αυτούς ήταν μοιχός, στρατιωτικά ανεπαρκής, δολοφόνος, τρομοκράτης, ψυχασθενής κ.α. Τυχαία η στοχοποίησή του; Φυσικά και όχι. Άλλωστε είναι όλοι αυτοί που βάφτισαν τους Σκοπιανούς Μακεδόνες και ονόμασαν τα Σκόπια σαν Μακεδονία (σκέτο Μακεδονία). Είναι αυτοί που για «να μην κουράζουν τα παιδιά μας στο σχολείο» αφαίρεσαν το Μακεδονικό Αγώνα από την ύλη του σχολείου. Είναι οι ανθέλληνες προδότες, που όπως θα δούμε παρακάτω δεν έχουν τα ιδανικά του Παύλου Μελά.
Ο Παύλος Μελάς όμως ζεί μέσα μας. Είναι ο ήρωας που θυσιάστηκε για μια ελεύθερη και καλύτερη Ελλάδα. Είναι το πρώτυπο ανιδοτέλειας και φιλοπατρίας ακολουθώντας τις παραδόσεις των Αρχαίων Σπαρτιατών.
Τελειώνοντας θα παραθέσουμε το γράμμα προς τον Εύελπι που συνέταξε ο Παύλος Μελάς. Ένα γράμμα που πρέπει όλοι οι Έλληνες να διαβάσουμε και να ακολουθήσουμε. Αντι για Εύελπι βάλτε τη λέξη ΈΛΛΗΝΑΣ. Ένα γράμμα που δείχνει το μεγαλείο του ήρωα και αποτελεί οδηγίες για να γίνουμε καλύτεροι και πιο χρήσιμοι άνθρωποι!
«Η ζωή είναι πόλεμος. Η γη σου είναι φρούριο και χρέος σου η νίκη. Μη μιλάς, να σκέπτεσαι, ν’αγαπάς, να μην πονάς. Ένας είναι ο σκοπός σου, ο πόλεμος. Πολέμα για τα ιδανικά σου, για τα Ελληνικά ιδανικά του ανθρωπισμού. Πολέμα για την Μεγάλη Ιδέα. Άνδρες που περπατούν στη ζωή ευθυτενείς και με γαλήνη, μαθημένοι να πονούν χωρίς να υποφέρουν, να νικούν χωρίς να θριαμβολογούν, να νικώνται χωρίς να μοιρολογούν. Αυτοί είναι οι πραγματικοί άνδρες, θεμέλια γενεών. Αυτοί οι Ευέλπιδες, οι αυριανοί ηγήτορες του Έθνους.
Νεαρέ Εύελπι μάθε και εξασκήσου να είσαι απλός, ολιγόλογος, συγκρατημένος, σεμνός. Λίγα λόγια πολλά έργα. Ανθρωπιά μεγάλη, πειθαρχία, πείσμα, αντοχή. Όποιος σε κοιτά, τα μάτια του σε γεμίζουν παλλικάρι. Περισσότερο να προσβάλλεσαι όταν σε κυριεύει ο πόνος. Μη θυμώνεις, χειρότερα είναι να χτυπήσεις έστω και εάν μόλις κρατιέσαι με έναν κόμπο στο λαιμό. Να φύγεις είναι δειλία. Μόνος σου αποφάσισες να γίνεις Αξιωματικός.
Απελπισία, ύστερα γελάς και από την μια μεριά στην άλλη γίνεσαι άνδρας, δηλαδή μαθαίνεις να κρατάς μέσα σου τον πόνο και την απορία, έτσι χωρίς να φαίνεται, αλλά να επιμένεις πάντα στον σκοπό σου, στα όνειρά σου.
Αν προχωρήσω, ακολουθείστε με…
Αν υποχωρήσω, σκοτώστε με…
Αν σκοτωθώ, εκδικηθείτε με…
Παύλος Μελάς ( Μίκης Ζέζας)
Ανθυπολοχαγός Πυροβολικού
Τάξις 1891»
Θ. Σ., Αξιωματικός Ειδικών Δυνάμεων
