Αλήθεια, έχει σκεφτεί ποτέ κανείς πως πρέπει να ορίζεται μια τιμή;
Η τιμή και η αξία ενός αντικειμένου είναι, συνήθως, εντελώς διαφορετικά πράγματα. Και θα είναι για πάντα, καθώς η αξία είναι υποκειμενική και μεταβάλλεται από άνθρωπο σε άνθρωπο. Σε γενικές γραμμές το εμπόριο λειτουργεί επειδή η αξία του Χ αγαθού για εμένα είναι μεγαλύτερη από την τιμή που βάζει ο έμπορος, κατά συνέπεια θα το αγοράσω.
Αλλά πόσο μεγαλύτερη είναι η αξία; Και πόσο περισσότερο θα ήμουν διατεθειμένος να πληρώσω; Αυτό ο έμπορος δεν μπορεί ποτέ να το ξέρει, το οποίο σημαίνει ότι ενδεχομένως “χάνει” (αφού θα μπορούσε να βάλει παραπάνω τιμή) λεφτά.
Βέβαια το να στήσει κάποιος σύστημα τιμολόγησης βασισμένο πάνω στην αξία είναι πάρα πολύ δύσκολο. Όχι όμως ακατόρθωτο.
Να σας συστήσω τον Peder Oxe. Οικονομικός σύμβουλος του Βασιλιά της Σκανδιναβίας, που τότε είχε ενωθεί σε ένα βασίλειο, κατά τον 15ο αιώνα. Όχι δεν έχουμε φωτογραφία του προφανώς. Κρίμα.
Ο Βασιλιάς αποφάσισε να ορίσει φόρο διέλευσης για τα καράβια που περνούσαν από ένα συγκεκριμένο “υγρό διάδρομο” στην περιοχή του. Το πρόβλημά του ήταν, επειδή ήθελε να είναι δίκαιος σαν βασιλιάς, ότι δεν θα ήθελε να βάλει ένα σταθερό ποσό, για να μην αδικήσει καράβια που έκαναν το ταξίδι χωρίς κάποιο φορτίο. Οπότε το λογικό ήταν να βάλει τον φόρο πάνω στην αξία ή στο βάρος του φορτίου. Αλλά όταν μιλάμε για τον 15ο αιώνα…. ε δεν υπήρχε ακριβώς τρόπος να μετρήσεις το βάρος του φορτίου ενός καραβιού, ειδικά εν κινήσει. Ούτε υπήρχαν ακριβώς φορτωτικές… Με λίγα λόγια, ο κάθε έμπορος δήλωνε ότι ήθελε.
Ο Peder Oxe δημιούργησε ένα σύστημα πολύ απλό και 100% αποδοτικό. Ο κάθε έμπορος είχε δικαίωμα να δηλώσει ότι ήθελε σαν αξία του φορτίου. Αλλά ο Βασιλιάς θα είχε το δικαίωμα να αγοράσει το φορτίο αυτό, στην αξία που δηλώθηκε. Με αυτό τον τρόπο, οι έμποροι αναγκαστικά δήλωναν την πραγματική αξία του φορτίου, επειδή αν δήλωναν μεγαλύτερη θα πλήρωναν περισσότερο φόρο, αλλά αν δήλωναν μικρότερη κινδύνευαν να χάσουν το φορτίο τους, σε περίπτωση που ο εισπράκτορας καταλάβαινε ότι το φορτίο αυτό ήταν πιο πολύτιμο.
Το τελικό αποτέλεσμα; Ένας φόρος 100% δίκαιος και απόλυτα αποδοτικός. Ο φόρος αυτός τριπλασίασε το εισόδημα του βασιλείου. Και το αποτέλεσμα αυτού το βλέπουμε σήμερα. Είναι το κάστρο στην φωτογραφία.
Νάσος Μάμαλης, Οικονομολόγος
