“Λαός που ξεχνά την ιστορία του, είναι καταδικασμένος να την ξαναζήσει”.
Με αυτή την φράση πέρασε, για εμένα, στην αθανασία ο Ισπανός φιλόσοφος Σανταγιάνα.
Και, δυστυχώς, η φράση αυτή που αφορά έναν και μόνο λαό, μπορεί να γενικευτεί για να συμπεριλάβει ολόκληρο τον κόσμο.
Μέχρι τώρα, όλοι θα έχετε ακούσει το τι συμβαίνει στην Ουκρανία. Για όσους δεν ξέρουν, όσους ζουν κάτω από κάποια πέτρα ίσως, θα σας το περιγράψω πολύ σύντομα. Πόλεμος. Αυτό γίνεται.
Ένα σύντομο ιστορικό
Η Ουκρανία είναι μια χώρα και ένας λαός με πολύ στενές σχέσεις με την Ρωσία. Οι γλώσσες είναι σχεδόν όμοιες, οι λαοί μοιάζουν μεταξύ τους, υπήρχε μια περίοδος που το Ουκρανός ήταν συνώνυμο με το Ρώσος. Μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, η Ουκρανία αποσχίστηκε από την Ρωσία (είχε υποφέρει αρκετά στα χέρια των κομμουνιστών είναι η αλήθεια) και έκανε την δική της πορεία.
Είχε να αντιμετωπίσει τα ίδια προβλήματα που κάθε χώρα του Ανατολικού Μπλοκ είχε να αντιμετωπίσει και έφτασε στο σημείο να γίνει μια χώρα όχι ισχυρή μεν, αλλά τουλάχιστον αξιοπρεπής.
Τα προβλήματα στον ορίζοντα
Τον Μάρτιο του 2014 στις περιφέρειες του Ντονέτσκ και του Λουγκάνσκ, την περιοχή που ονομάζεται Ντονμπάς και σίγουρα έχετε ακούσει, οι διαδηλώσεις των φιλορωσικών κινημάτων κατέληξαν σε πολεμικές συγκρούσεις ανάμεσα στον Ουκρανικό στρατό και παρα-στρατιωτικές ομάδες, οι οποίες καθοδηγούνταν σε μεγάλο βαθμό από Ρώσους πολίτες.
29 εκεχειρίες και 2 συμφωνίες κατάπαυσης του πυρός δεν κατάφεραν από τότε να ηρεμήσουν πλήρως την περιοχή. Ο Ρωσικός στρατός μπήκε σε μια έμμεση εισβολή σε Ουκρανικό έδαφος “για να βοηθήσει και να διατηρήσει την ειρήνη”. Και φτάνουμε στο σήμερα, ή μάλλον στο πρόσφατο παρελθόν…
Οι βρυχηθμοί της αρκούδας
Αν και ποτέ δεν μπορεί να πει κανείς ότι κρύωσε το θέμα του Ντονμπάς, υπήρξε μια αναθέρμανσή του στην ρητορική, κυρίως της Ρωσίας. Υπήρχε ένα παιχνίδι γάτας με ποντίκι, με την Ρωσία να ετοιμάζει ξεκάθαρα εισβολή με την βοήθεια της Λευκορωσίας, συμμάχου της Ρωσίας και την Δύση, ότι και αν σημαίνει πια αυτό, να προσπαθεί να την αποτρέψει.
Μέχρι που χτες έγινε γνωστό ότι ο Πρόεδρος Πούτιν αναγνώρισε τις ανεξαρτητοποιημένες περιοχές (για πρώτη φορά μετά το 2014) και έστειλε στρατό για “την προστασία τους”. Και φυσικά ο στρατός αυτός ήταν που ξεκίνησε την Ρωσική εισβολή στην Ουκρανία σήμερα ξημερώματα Πέμπτης 24 Φεβρουαρίου 2022.
Σας θυμίζει κάτι;
Να κάνω μια γενική περιγραφή.
Ένας απολυταρχικός μεν, αλλά δημοκρατικά εκλεγμένος δε, ηγέτης, ο οποίος κατάφερε μια θαυματουργή ανάσταση της δύναμης του Έθνους του, το οποίο ήταν αδύναμο στρατιωτικά και οικονομικά για μεγάλο χρονικό διάστημα, απειλεί μια πιο αδύναμη από αυτόν χώρα και ετοιμάζεται να εισβάλει, ενώ διαβεβαιώνει “την Δύση” ότι αυτή είναι η μόνη του διεκδίκηση και ότι είναι υπέρ της Ειρήνης και της νομιμότητας.
Όσοι είδατε σε αυτό την κατάσταση της Συμφωνίας του Μονάχου, συγχαρητήρια ξέρετε καλά την παγκόσμια ιστορία. Για τους υπόλοιπους να αναφέρω ότι ο Χίτλερ (Πούτιν) που είχε πρόσφατα καταφέρει να αναστήσει την Γερμανία (Ρωσία) μετά την καταστροφική της ουσιαστικά από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο (Ψυχρό Πόλεμο) και το Οικονομικό κραχ του 1924 (2009), ζητάει την επιστροφή της Σουδητίας (Ντονμπάς) από την Τσεχοσλοβακία (Ουκρανία), επειδή εκεί μένουν και θέλουν να αυτονομηθούν Γερμανοί (Ρώσοι).
Ανατριχιαστικά κοντά στα σημερινά γεγονότα; Ναι.
Η Διαχείριση της Κρίσης τότε
Το 1938 οι Δυτικές Δυνάμεις (Αγγλία και Γαλλία τότε) ακολουθούσαν την κατευναστική πολιτική. Επέτρεψαν, ουσιαστικά, στον Χίτλερ να πάρει την Σουδητία, ελπίζοντας ότι με το να του δώσουν αυτό που δίκαια (αυτό είναι αρκετά συζητήσιμο προφανώς) ζητάει θα διατηρήσουν την Ειρήνη που τόσο ήθελαν. Όταν ο Χίτλερ ξέσκισε την συμφωνία λίγους μήνες μετά και προσάρτησε τα απομεινάρια της Τσεχοσλοβακίας, οι Δυτικοί κάνανε… τίποτα… διαμαρτυρήθηκαν…
Αποτέλεσμα αυτού ήταν ο Χίτλερ να τους θεωρήσει (δικαίως, εδώ δεν είναι πλέον συζητήσιμο) δειλούς και να προχωρήσει με τα σχέδιά του κατά της Πολωνίας. Και όλοι ξέρουμε πως κατέληξε αυτό.
Η Διαχείριση της Κρίσης τώρα
Μόλις ο Πούτιν άρχισε να απειλεί την Ουκρανία η Δύση, μια Υπερδύναμη που ακούει στο όνομα Ηνωμένες Πολιτείας Αμερικής και ένας Οικονομικός γίγαντας που ακούει στο όνομα Ευρωπαϊκή Ένωση, ήρθε για να την υπερασπιστεί. Αυτή την φορά κατάλαβαν, θεωρητικά, ότι ο κατευνασμός δεν μειώνει την επιθετικότητα, οπότε αποφάσισαν την καταστολή.
Οπότε έστειλαν ένα αυστηρό τελεσίγραφο στην Ρωσία, ενδυνάμωσαν μέσω του ΝΑΤΟ την Ουκρανία (άλλωστε όλο αυτό ξεκίνησε επειδή η Ουκρανία ήθελε να μπει στο ΝΑΤΟ και η Ρωσία ένιωσε ότι απειλείται), στρατιωτικά και οικονομικά, ενώ πάγωσαν και τα Ρωσικά Assets στην Ευρώπη και την Αμερική. Και τώρα που γελάσατε…
Φυσικά όλα τα παραπάνω είναι στην σφαίρα της φαντασίας. Πέραν από κουβέντες και δηλώσεις, η Δύση δεν έκανε απολύτως τίποτα για την Ουκρανία. Χτες, την ημέρα που τα Ρωσικά στρατεύματα έμπαιναν στην Ουκρανία με σκοπό την εισβολή σήμερα ξημερώματα, ανακοινώθηκαν οι οικονομικές κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας… Οι Ρώσοι μεγιστάνες δεν θα μπορούν να πάνε στο Μιλάνο για ψώνια… και μερικά μνημεία σε μεγάλες δυτικές πόλεις θα φωτιστούν με τα ουκρανικά χρώματα… τι μου λέτε!
Αποτέλεσμα αυτού ήταν ο Πούτιν να τους θεωρήσει (δικαίως, ούτε εδώ δεν είναι συζητήσιμο) δειλούς και να προχωρήσει με τα σχέδιά του κατά της Ουκρανίας.
Μπορούσαμε να το προβλέψουμε;
Δεν θα το παίξω μετά Χριστόν προφήτης. Προσωπικά πίστευα ότι η είσοδος των Ρωσικών στρατευμάτων στο Ντονμπάς χτες θα ήταν το τέλος της κρίσης, αφού όλοι κερδίζανε κάτι. Η Ρωσία το Ντονμπάς, η Ουκρανία την ζωή της, η Δύση το δικαίωμα να πει ότι σταμάτησε των Ρωσία στο Ντονμπάς και διατήρησε την Ειρήνη.
Όταν διάβασα για τις γελοίες κυρώσεις που επιβλήθηκαν στην Ρωσία ήμουν πιο σίγουρος ότι εκεί θα επιτευχθεί συμφωνία. Τις θεώρησα κυρώσεις “μεταξύ κατεργαρέων”. Ίσως το ίδιο λάθος να έκαναν και κάποιοι ηγέτες. Μόνο που το δικό μας λάθος κοστίζει μια δημόσια παραδοχή, το δικό τους κοστίζει ζωές.
Τελικά ποιος φταίει;
Το σίγουρο είναι πως αυτοί που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή (και τις επεκτάσεις της, γιατί αν πιστεύετε ότι ο άμαχος που βομβαρδίζεται δεν είναι στην πρώτη γραμμή, δεν έχετε ιδέα από σύγχρονο πόλεμο), δεν φταίνε σε τίποτα.
Να δούμε τον πρώτο υπαίτιο; Ο Πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν είναι ο επιτιθέμενος. Εξ’ ορισμού ο υπεύθυνος για την κατάσταση. Αλλά να πούμε και το εξής: Λειτουργεί με βάση τα συμφέροντα του λαού και του Κράτους που εκπροσωπεί. Θεωρεί ότι το να εισβάλει στην Ουκρανία είναι κάτι που θα ωφελήσει την Ρωσία. Μπορεί να το κάνει; Το έκανε.
Ο Ουκρανικός λαός; Αν και έχουν κάνει και αυτοί τα λάθη τους (και φυσικά εμείς σαν λαός δεν είμαστε πιο έξυπνοι… ίσως είμαστε λίγο πιο τυχεροί που δεν έχουμε δίπλα μας μια “Αρκούδα” αλλά θα φτάσουμε και σε αυτό), ειδικά στην επιλογή των προσώπων που θα διαχειριστούν την κρίση, δεν θα πω ότι φέρουν μεγάλη ευθύνη. Αλλά, να λέμε και τα σύκα, σύκα… όταν έχεις για Πρωθυπουργό έναν κωμικό, τι περιμένεις να κάνουν οι ξένοι ηγέτες; Να γελάσουν; Το πέτυχες…
Η Δύση…. Δεν ξέρω πως θα ακουστεί, αλλά θεωρώ ότι η Δύση, συγκεκριμένα οι Η.Π.Α. και η Ε.Ε., έχει πολύ μεγαλύτερη ευθύνη από τον Πούτιν και την Ουκρανία. Πάμε πρώτα στις Η.Π.Α. Η χώρα που για να διατηρήσει την παγκόσμια Ειρήνη ξοδεύει περισσότερο σε εξοπλιστικά από τις επόμενες 14 χώρες στον κόσμο (13 εκ των οποίων είναι σύμμαχοί της), αντιμετωπίζει την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία σαν μια αταξία από έναν δύσκολο μαθητή. Ο Πρόεδρος Μπάιντεν είναι τραγικά λίγος για την περίσταση. Η αντιπρόεδρος Καμάλα Χάρις, όταν ρωτήθηκε για την Ρωσία και τις κυρώσεις που πρέπει να της επιβληθούν έπαθε… πρόεδρο Εδεσσαϊκού… πραγματικά, βρείτε την απάντησή της στην ερώτηση (έγινε χτες), μεταφράστε την σε 4-5 γλώσσες και αν βρείτε νόημα σε αυτό που είπε, πείτε το και σε εμένα… Εντωμεταξύ ο λόγος της ανάμιξης των Η.Π.Α. στο θέμα της Ουκρανίας είναι το να εμποδίσουν την Ευρώπη από το να προμηθεύετε το, φτηνό, ρωσικό φυσικό αέριο, μήπως και καταφέρουν να πουλήσουν το αμερικάνικο, ακριβότερο, μέσω του ατλαντικού.
Η Ευρώπη… καλά η Ε.Ε. ήταν πάντα δύο λαλούν και τρεις χορεύουν στα θέματα εξωτερικής πολιτικής. Πόσο μάλλον εδώ που τα οικονομικά συμφέροντα δίνουν και παίρνουν. Η σοβαρότερη κύρωση είναι το πάγωμα του αγωγού Nordstream 2 από την Γερμανία. Αλλά η κύρωση αυτή παίρνει σβάρνα και έναν αριθμό εταιρειών και χωρών που καμία σχέση με την κρίση δεν έχουν. Για αυτό το λόγο πιστεύω ότι αυτό το πάγωμα είναι για τα μάτια του κόσμου και μόνο. Ωστόσο υπάρχει. Η Μ. Βρεταννία που πλέον είναι μεγάλη μόνο στο όνομα και στην ιδέα που έχει για τον εαυτό της, αντέδρασε μέσω του Πρωθυπουργού της με μια “αυστηρή δήλωση”. Άκουσα κάποιες γάτες να κλαίνε, δεν είμαι σίγουρος αν κλαίγανε στα ρώσικα… Οι υπόλοιπες χώρες (και εμείς το ίδιο, δεν μας βγάζω απέξω)… ας πούμε απλά ότι αν οι αυστηρές δηλώσεις και οι υποκριτικές φωταγωγήσεις κερδίζανε πόλεμο, η Ευρώπη θα είχε κατακτήσει τον κόσμο, το φεγγάρι, μέρος του ηλιακού συστήματος και θα σκεφτόταν πως να κατακτήσει και το υπόλοιπο…
Το ΝΑΤΟ… εντάξει η Ουκρανία δεν είναι μέλος του ΝΑΤΟ, οπότε τεχνικά το ΝΑΤΟ δεν είναι υποχρεωμένο να επέμβει. Βέβαια η Ουκρανία τα τραβάει αυτά γιατί ήθελε να γίνει μέλος του ΝΑΤΟ… και ούτε είδα το ΝΑΤΟ να αντιδράει στην εισβολή στην Κύπρο, που είναι μέλος του. Ή εγώ δεν έχω καταλάβει πως πρέπει να λειτουργεί το ΝΑΤΟ, ή το ΝΑΤΟ δεν έχει καταλάβει πως πρέπει να λειτουργεί το ΝΑΤΟ, ή το ΝΑΤΟ είναι λίγο υποκριτικό στον τρόπο λειτουργίας του…
Τελικά αυτό τι σημαίνει για εμάς;
Με τον κίνδυνο να ακουστώ κυνικός, η εισβολή αυτή είναι το καλύτερο που θα μπορούσε να συμβεί σε εμάς και με το εμάς εννοώ τον κόσμο που δεν εμπλέκεται άμεσα στην κρίση. Γιατί;
Η κρίση αυτή οδηγεί ακόμα τις τιμές της ενέργειας (είτε μιλάμε για πετρέλαιο, είτε μιλάμε για φυσικό αέριο) ψηλά. Η εισβολή αυτή θα φέρει την κρίση σε μια κατάληξη. Δεν μπορώ να ξέρω ποια θα είναι αυτή, αλλά θα έρθει. Και μετά, αφού οι οικονομικές και διπλωματικές σχέσεις αποκατασταθούν (γιατί δεν πιστεύω να περιμένετε να κρατήσουμε για πολύ τις οικονομικές κυρώσεις…), οι τιμές θα αρχίσουν να πέφτουν και η κρίση θα τελειώσει.
Υπάρχει περίπτωση να γενικευτεί η σύρραξη σε κάτι πιο επικίνδυνο; Φυσικά και όχι. Η Αμερική δεν πρόκειται να διακινδυνεύσει για την Ουκρανία. Η Ευρώπη δεν θα διακινδύνευε ούτε για χώρα εντός της Ε.Ε. (ναι ούτε για εμάς, μην έχετε ψευδαισθήσεις). Η Ουκρανία είναι μόνη της (με εξαίρεση τα καλά λόγια, τα χτυπήματα στην πλάτη και λίγο εξοπλισμό που στέλνουν για να μπορούν να κοιμούνται το βράδυ μερικοί πρωθυπουργοί) και όσο αντέξει.
Οι τελικοί νικητές
Η Ρωσία, εκτός του ότι κερδίζει ένα κομμάτι γης και ότι άλλο καταφέρει να αποσπάσει από την Ουκρανία, αναβιώνει ουσιαστικά την απειλή της “Αρκούδας” και δείχνει ότι είναι πλέον υπολογίσιμη δύναμη. Και αν πιστεύετε ότι σοβαρές οικονομικές κυρώσεις θα την γονατίσουν ξεχάσατε την…
Κίνα… Η Κίνα αυτή τη στιγμή τρίβει τα χέρια της. Βλέποντας την αδράνεια των Δυτικών για μια χώρα στην πύλη της Ευρώπης, αρχίζει να κάνει σχέδια για παρόμοιες χώρες στην Άπω Ανατολή. Αρχίζει; Βασικά τα ξεσκονίζει… Όσο για οικονομικές κυρώσεις… η Κίνα είναι πολύ ισχυρή οικονομικά για να μπορεί να την αντιμετωπίσει κανείς με κυρώσεις. Θα στηρίξει την Ρωσία όσο χρειαστεί. Στηρίζει ήδη την Αμερικανική Οικονομία… Ποιός θα κλωτσήσει την πατερίτσα που τον κρατάει όρθιο;
Η Τουρκία. Ωπ, δεν το περιμένατε αυτό ε; Θυμάστε παραπάνω που είπα ότι είμαστε τυχεροί που δεν έχουμε δίπλα μας μια “Αρκούδα”; Ε, λοιπόν, είμαστε και άτυχοι. Γιατί από όλες τις χώρες της Ευρώπης, είμαστε η μόνη που έχει δίπλα όχι μόνο μια ξένη επιθετική χώρα, αλλά μια χώρα που ήδη ψάχνει λόγους για πόλεμο (casus beli, σας λέει κάτι;). Η αδράνεια της Δύσης δεν καταγράφεται μόνο στα παλάτια του Τσάρου και του Αυτοκράτορα. Καταγράφεται και στου Σουλτάνου. Οπότε είναι πλέον μόνο στο χέρι μας, γιατί φαίνεται πλέον ότι δεν μπορούμε να περιμένουμε βοήθεια από πουθενά αλλού, να αμυνθούμε.
Νάσος Μάμαλης, Οικονομολόγος
