Η προκατάληψη του νέο – Γραικύλου
Το άρθρο είναι ένας απλός πρόλογος και εγκαινιάζει μια σειρά από κείμενα που σαν στόχο τους έχουν τον επαναπροσδιορισμό και την επανεκτίμηση των δεδομένων που κατάφεραν να φτάσουν στα αυτιά των περισσοτέρων αλλά δόθηκαν με τέτοιο τρόπο έτσι ώστε η έννοια και η γνώση εκφυλίστηκαν έχοντας ως αποτέλεσμα την απαξίωση του νεοέλληνα για τη κοιτίδα του μεσαιωνικού ελληνισμού και άμεσο πολιτισμικό μας πρόγονο.
Βασικό σημείο παρεξήγησης ως προς τη σύγκριση Αρχαίας Ελλάδας και Ρωμανίας είναι η ιδέα πολλών ότι η αρχαία Ελλάδα ήταν ολόκληρη και καθ’ όλη τη διάρκεια της σαν την Αθηνά του Χρυσού αιώνα. Δηλαδή, από τον 5ο αιώνα πχ μέχρι το 3ο μ.Χ. δεν υπήρξε καμία αλλαγή λέτε εσείς; Δεν συνέβησαν γεγονότα που σημάδεψαν την ιστορία για πάντα. Κοιμόμαστε με τον Περικλή και ξυπνάμε με τον Ιουστινιανό δηλαδή.
Λόγω αυτής της αντίληψης περί συνέχειας αρκετοί στρέφονται κατά του χριστιανικού Ελληνισμού, κατηγορώντας τον πως διέκοψε την “ομαλή ροή, και την πολιτισμική συνέχεια” της ελληνικότητας. Αυτή η αντίληψη είναι παιδαριώδης και δείχνει το πόσο στατικά αντιλαμβάνονται ολόκληρες εποχές αυτοί οι άνθρωποι. Η ιστορία απαρτίζεται από πολλές διαφορετικές φάσεις για να ερμηνεύεται με τέτοιο τρόπο. Για παράδειγμα, από τους πολιτισμούς Μινωιτών και των Μυκηναίων περάσαμε στην κάθοδο των Ελληνικών φυλών, στο σχηματισμό των κρατών πόλεων, στον πρώτο ελληνικό αποικισμό στην ένωση των κρατών πόλεων από το βασίλειο της Μακεδονίας, την ίδρυση των ελληνιστικών βασιλείων των διάδοχων κλπ. Ο ελληνισμός των κρατών πόλεων του 5ου αιώνα διαφέρει πολύ από τον οικουμενικό ελληνισμό των αλεξανδρινών βασιλείων της ελληνιστικής περιόδου. Δεν μεταβάλλονται μόνο τα ονόματα και οι συνθήκες, αλλά οι τέχνες ο πολιτισμός κοινωνικά και οικονομικά κριτήρια και πιο συγκεκριμένα, η αντίληψη των ανθρώπων όσον αφορά το τι είναι και τι δεν είναι Ελληνισμός.
Θα ήταν περίεργο αν παραμέναμε στη τεχνοτροπία της κλασσικής περιόδου υστέρα από όλες τις νέες αλληλεπιδράσεις που πραγματοποίησε ο Ελληνισμός με την εγγύς ανατολή, την Αίγυπτο, την ιταλική χερσόνησο κ.α. δεν πρόδωσαν οι Έλληνες τις αξίες της δημοφιλούς περιόδου της αρχαιότητας απλώς, εξελίχθηκαν. Η αλληλεπίδραση φέρνει εξέλιξη (γιατί όλοι οι εθνικιστές, εθνικοί και ημιμαθείς θυμούνται και χτυπιούνται μόνο γη αυτή την εποχή, αγνοώντας ότι τα πράγματα στην ιστορία δεν είναι μονοδιάστατα!).
Οι νέο – γραικύλοι, κατακρίνουν τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία και τη χαρακτηρίζουν ως σκοταδιστική, παρακμιακή, βίαιη και ληθαργική, μια περίοδος της ιστορίας οπού χαρακτηρίζονταν από τις δολοπλοκίες τη διαφθορά και άλλες τραβηγμένες φωσκολικές γελοιότητες. Και γελοιότητες δοτοί ενώ αυτά τα γεγονότα ήταν συνήθη σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης, οι συγκεκριμένοι δεν μπαίνουν καν στον κόπο ούτε να αναλογιστούν ούτε καν να αιτιολογήσουν η να συγκρίνουν, απλώς απαξιώνουν και εχθρεύονται την ίδια τη πολιτισμική μητέρα τους επειδή έτσι μάθανε από τους ξένους. Η αλήθεια είναι ότι οι νέο γραικύλοι κάνουν απλώς ότι γνωρίζουν να κάνουν καλύτερα. Παπαγαλίζουν. Ναι, παπαγαλίζουν τις προκαταλήψεις πολλών ερευνητών, κυρίως του διαφωτισμού όπως ο Γιββώνας, ο Βολταίρος και ο Μοντεσκιέ οι οποίοι εκτός από το ότι δεν είχαν πρόσβαση σε αδιάβλητες πήγες και κείμενα της Βυζαντινής περιόδου έπεσαν κι αυτοί θύματα μιας πολύ παλιότερης κόντρας μεταξύ ανατολής και δύσης που έχει τις ρίζες της στην αντιπαλότητα Παπικών και Ορθοδόξων. Στην εποχή τους, η βυζαντινολογία δεν είχε αναπτυχθεί επαρκώς, ούτε η τεχνολογία ήταν ικανή να βοηθήσει για την αντικειμενική αξιολόγηση ευρημάτων εκείνης την περιόδου.
Μην ξεχνάτε ότι τα εδάφη της αυτοκρατορίας υπήρξαν για πολλούς αιώνες, ενεργά πεδία μαχών και αρένα αμέτρητων βασιλείων, αρχηγών και πολιτισμών, έχοντας ως αποτέλεσμα την αβίδωτη καταστροφή των Βυζαντινών κειμηλίων και αμέτρητες αποδείξεις που πιστοποιούν την αληθινή φύση της Ρωμανίας σαν κράτος ή ακόμα χειρότερα τη στυγνή οικειοποίηση της βυζαντινής ιστορίας και παρακαταθήκης από γειτονικούς λαούς. Τρίτη Ρώμη λέει ο Ρώσος. Ο Τούρκος βαφτίζει κίονα του 7ου αιώνα μ.Χ. παλαιό – οθωμανικό και πολλά αλλά αχαρακτήριστα. Και λίγο τον ένοιαζε το Μοντεσκιέ αν το ελληνικό γένος και κουλτούρα επιβίωσαν τις επιδρομές των βάρβαρων η τις δραματικές πολιτισμικές τροποποιήσεις που υπέστησαν τα Βαλκάνια και η ανατολική Ευρώπη κατά τη διάρκεια του μεσαίωνα εξαιτίας της ύπαρξης της Ρωμανίας η ο ουμανιστής Βολταίρος που εξύβριζε τη Ρωμανία αν στα Βαλκάνια, το χάος προσωποποιημένο, η ελληνική παρέμεινε βασική καθομιλουμένη γλώσσα μέχρι την εποχή που έλεγε ότι έλεγε. Για να μην μιλήσω για μεμονωμένα γεγονότα όπως η λεηλασία της Κωνσταντινουπόλεως από τους σταυροφόρους το 1204 η τα αντίποινα και η λεηλασία της Θράκης και Μακεδονίας, με αποκορύφωμα τη καταστροφή των βιβλιοθηκών της μονής Χιλανδαρίου από τους Καταλανούς, μια ανυπολογίστου αξίας καταστροφή αφού στα μοναστήρια του Άθω φυλάσσονταν κείμενα από την κλασική και ύστερη αρχαιότητα. Το γεγονός έχει καταγραφεί από τους Ραμόν Μουντανέρ και Νικηφόρο Γρηγορά, τον μοναχό Σάββα τον Β’ από τη Μονή Βατοπεδίου και τον μοναχό Δανιήλ τον Β’ από τη Μονή Χιλανδαρίου. Δυο μήνες πηγαινοέρχονταν τα καραβιά από τη Κωνσταντινούπολη στη Βενετιά με τα λάφυρα από τη κατάπτυστη πολιορκία των δυτικών και πηγαίνουμε τώρα εμείς και θαυμάζουμε τα αλόγα στον Άγιο Μάρκο (και αυτή βυζαντινή εκκλησιά) και επαινούμε τη δύση για τη μεγαλοπρέπεια της. Μην περιμένετε να γράψω για την άλωση της 29ης και του Τούρκους. Αυτοί είναι ο τελευταίος τροχός της αμάξης. Το αυγό του φιδιού βρίσκεται προς άλλη κατεύθυνση.
Είναι πιστεύετε δυνατόν μια αυτοκρατορία με ισχυρή παράδοση στον οργανωμένο πόλεμο να μην έχει σωμένα αρκετά κείμενα έτσι ώστε να μελετηθούν από τους μελλοντικούς ερευνητές. Κι όμως! Αυτό που έσωσε το μεγαλείο του μεσαιωνικού ελληνισμού ήταν η αδιαμφισβήτητη επιρροή που άσκησε σε όλους πολιτισμούς γύρω και μέσα του. Έτσι φθάσαμε σε σημείο να έχουμε αξιόλογους Γερμανούς, Ρώσους, Βαλκάνιους ως και Τούρκους βυζαντινολόγους και προγράμματα βυζαντινών σπουδών με πολυετή παράδοση ενώ στην Ελλάδα, οι άνθρωποι που ακόμα πολεμούν για την αλήθεια να αρκούνται σε πήγες από το εξωτερικό μεταφρασμένες από τα ελληνικά στα ξένα και υστέρα, ξανά στα ελληνικά! Και τι να πω γη αυτούς, μήπως φταίνε; Λυσσάξανε οι πρωτεργάτες του νεοσύστατου ελληνικού κράτους να απαρνηθούν τη μανά Ρωμανία και να συνδεθούν με τη κλασσική αρχαιότητα, αποξαίνοντας πάνω από 1000 χρονιά ιστορίας ενός ενιαίου οργανωμένου θεσμού του ελληνισμού και όχι πόλεις κράτη που σφάζονταν το δίχως άλλο. Είχαμε από τότε βέβαια το διχασμό και τη φαγωμάρα στο κεφάλι μας. Η Ρωμανία δεν αποτελεί εξαίρεση. Κάνεις δε σε καβαλάει αν εσύ δεν σκύψεις λέει μια παροιμία. Γατί και τους Λατίνους το 1204 η εμφύλια φαγωμάρα τους έφερε και τους Οθωμανούς τον επόμενο αιώνα και πολλούς άλλους.
Εν κατακλείδι, το κείμενο αυτό καθώς προ είπα είναι απλά ένα επιφανειακή ματιά και ένας πρόλογος για τα επόμενα κείμενα οπού και θα αναλυθούν με πήγες τα προαναφερθέντα διότι ο όγκος των δεδομένων κατέστη αδύνατη τη συμπύκνωση όλων αυτών σε ένα απλό κείμενο. Η Ρωμανία επέρασεν, η Ρωμανία επάρθεν αλλά ούτε θα ξανά ανθίσει ούτε άλλο πρόκειται να έρθει αν δεν επαναπροσδιορίσουμε την ιστορική συνέχεια του Ελληνισμού αφαιρώντας τον τυφλό και υφέρποντα εθνικισμό των παράλογων που έχουν την αξίωση περί ατόφιας συνέχισης της αρχαίας Ελλάδας μέχρι και σήμερα. Η ιστορία έχει φάσεις, έχει γεγονότα και τίποτα δεν μένει στάσιμο όλα μεταβάλλονται. Στο επόμενο άρθρο θα αναφερθώ στις δημοφιλείς και θεμελιώδεις ανακρίβειες που ακούμε καθημερινά για τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία που με ωθούν με μαθηματική ακρίβεια στο να γίνω πελάτης του Καπιλαρίν γιατί μαλλιά δε θα μου μείνουν στο τέλος.
Ράπτης Γεώργιος Α., Ιστορικός
