Ξεκίνησα να γράφω αυτό το άρθρο μόλις διάβασα το νέο ότι η Κυβέρνηση διαφωνεί με τους Λοιμωξιολόγους, επειδή οι δεύτεροι θέλουν να γίνει απαγόρευση κυκλοφορίας στις 18:00, ενώ η Κυβέρνηση θέλει να παραμείνει όπως έχει στις 21:00.
Πριν το δημοσιεύσω περίμενα να ακούσω τα νέα μέτρα, τα οποία ανακοίνωσε ο κ. Γεωργιάδης σχετικά με την λειτουργία της αγοράς.
Όλο αυτό προήλθε, λένε, από το άνοιγμα των καταστημάτων και τον συνωστισμό που προκλήθηκε στην Ερμού και σε άλλους εμπορικούς δρόμους.
Η Πραγματικότητα με όσα νούμερα έχουμε διαθέσιμα
Πριν πω την γνώμη μου για το άνοιγμα και για τα συνεχόμενα lockdown και την διαχείριση της κατάστασης, θα ήθελα να φορέσω το καπέλο του αντικειμενικού και να κάνω μερικές παρατηρήσεις.
Γιατί ανοίξανε τα καταστήματα; Ήταν θέματα οικονομίας; Μπορεί. Η αλήθεια είναι πως η οικονομία παγκοσμίως έχει δεχτεί τεράστιο πλήγμα. Δεδομένου ότι υπάρχουν ελάχιστες κλειστές οικονομίες πλέον (μου έρχεται στο μυαλό η Β. Κορέα, νομίζω ότι πλέον δεν υπάρχει άλλη, αλλά μπορεί να κάνω και λάθος), όλες οι οικονομίες και φυσικά η δική μας, θα δεχτούν επίσης μεγάλο πλήγμα.
Η Οικονομία όπως την καταλαβαίνουμε εμείς
Οι στατιστικές και τα δεδομένα λένε ότι το πλήγμα στην Ελληνική Οικονομία δεν είναι, συγκριτικά με άλλες οικονομίες, τόσο βαρύ. Αλλά ο Έλληνας το πλήγμα αυτό δεν το αισθάνεται στις στατιστικές, αλλά στην τσέπη του και στον τρόπο ζωής του. Αν αντιπαραβάλλουμε την περίοδο προ καραντίνας, ο μέσος Έλληνας έχει λιγότερα χρήματα στην τσέπη του. Βέβαια, έχει και λιγότερα έξοδα. Μπορεί μερικά πάγια έξοδα να μην μπορούν να μειωθούν (π.χ. ενοίκιο σε κάποιες περιπτώσεις και άλλα παρόμοια λειτουργικά έξοδα), αλλά ένα μεγάλο μέρος των μεταβλητών εξόδων του, κυρίως όσα αφορούν στην διασκέδαση και την έξοδο, έχει μειωθεί.
Δεν μπορώ να ξέρω, καθώς δεν έχω βρει τις κατάλληλες στατιστικές αν υπάρχουν, αν η μείωση στα μεταβλητά έξοδα είναι μεγαλύτερη ή μικρότερη από την μείωση στο εισόδημα. Αυτό που σίγουρα ξέρω είναι ότι ο Έλληνας θεωρεί ότι έχει λιγότερο διαθέσιμο εισόδημα, επειδή δεν μπορεί να το ξοδέψει για διασκέδαση. Και είναι λογικό, σημαντικό μέρος της ποιότητας της ζωής στην Ελλάδα είναι η διασκέδαση. Στους Έλληνες πάντα αρέσανε οι βόλτες, οι έξοδοι και η διασκέδαση με κάθε τρόπο. Δεν είναι τυχαίο ότι έχουμε ένα σημαντικό αριθμό παροιμιών που αφορούν την διασκέδαση.
Η καραντίνα όχι μόνο έκλεισε τους χώρους διασκέδασης, αλλά έκλεισε και τους Έλληνες στα σπίτια τους, με αποτέλεσμα να μην μπορούν (νόμιμα, το αν το κάνουν είναι άλλη κουβέντα) να κάνουν έστω μια βόλτα, να καθήσουν κάπου να πιουν έναν καφέ βρε αδερφέ! Αυτό οδηγεί τον μέσο Έλληνα να πιστεύει ότι παρόλο που έχει 150 € στην τσέπη του, η οικονομία πάει κατά διαόλου. Γιατί πολύ απλά δεν μπορεί να τα ξοδέψει εκεί που θέλει, κατά συνέπεια νιώθει φτωχότερος.
Η ειρωνεία σε αυτό είναι πως ο Έλληνας μπορεί όντως να είναι φτωχότερος. Αλλά αν η καραντίνα επέτρεπε στα μπουζούκια και τα club να λειτουργούν, μπορεί να μην το καταλάβαινε ποτέ.
Η ουδέτερη άποψη
Υπό αυτό το πρίσμα, το άνοιγμα των καταστημάτων δεν ήταν απαραίτητο για την βελτίωση της οικονομίας. Άλλωστε τα περισσότερα καταστήματα που ανοίξανε μπορούσαν έτσι και αλλιώς να λειτουργήσουν μέσω του ηλεκτρονικού εμπορίου. Αναμφισβήτητα αυτή η χαλάρωση των μέτρων ήταν ανάσα ζωής, σωτήρια ίσως, για κάποιες επιχειρήσεις, ωστόσο αν δούμε την οικονομία σαν σύνολο (η Οικονομική Επιστήμη έχει γενικά αυτή την ψυχρή – λογική οπτική) δεν ήταν καθόλου απαραίτητο.
Αλλά αν ξεφύγουμε από την Οικονομική Επιστήμη και περάσουμε σε μια άλλη επιστήμη, την Ψυχολογία, εκεί τα πράγματα αλλάζουν. Ξαφνικά ο Έλληνας βλέπει την αγορά να ανοίγει και να κινείται (και μπορεί μεν η χρηματική κίνηση να μην ήταν 100% αντίστοιχη με την κίνηση ατόμων, αλλά στο φαίνεσθαι έγινε χαμός). Και του δίνεται η ευκαιρία να βγει από το σπίτι για να κάνει μια βόλτα στα μαγαζιά για 2 ώρες (αν είναι νομότυπος, προφανώς μπορεί να βγει για παραπάνω αν το θέλει). Για τον Έλληνα αυτό είναι προτιμότερο από το να του δώσεις παραπάνω χρήματα που δεν μπορεί να ξοδέψει.
Τελικά ήταν καλό ή κακό το άνοιγμα;
Τελικά, όμως, ήταν θετικό το άνοιγμα; Μήπως οδεύουμε για ακόμα ένα Lockdown εξαιτίας του; Και ναι και όχι. Είναι αλήθεια ότι υπάρχει μια σημαντική έξαρση κρουσμάτων και ένας μέρος της οφείλεται στον συνωστισμό που παρατηρήθηκε στα μαγαζιά. Δυστυχώς η διαχείριση του ανοίγματος ήταν πάρα πολύ κακή και από την κυβέρνηση, αλλά και από τους πολίτες.
Ξεκινάω πρώτα με εμάς. Οι πολίτες βρήκαν ευκαιρία και βγήκαν μαζικά στους δρόμους. Και να σας πω την αλήθεια, το καταλαβαίνω το γιατί. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν ήταν λάθος. Ακόμα και αυτοί που τηρούσαν τα μέτρα με ευλάβεια δεν θα μπορούσαν να είναι 100% ασφαλείς στην κοσμοσυρροή που παρατηρήθηκε.
Η κυβέρνηση αυτό έπρεπε να το περιμένει. Το άνοιγμα έπρεπε να είναι σταδιακό. Όταν σε έναν διψασμένο δώσεις ένα ποτήρι νερό, θα το πιει μονορούφι και ας πεθάνει από αυτό. Δεν θα καταλάβει ότι κάνει κακό στον εαυτό του μέχρι να είναι πολύ αργά. Οι πολίτες δεν είναι παιδιά και η κυβέρνηση δεν είναι παιδοφύλακας, αυτό είναι αλήθεια, αλλά λίγη προβλεπτική ικανότητα δεν βλάπτει. Έχει δίκιο η κυβέρνηση να ζητάει ατομική πειθαρχεία από όλους μας, αλλά θα έπρεπε να μας βοηθήσει και λίγο να την πετύχουμε.
Μια προσωπική γνώμη
Θα κλείσω με την προσωπική μου γνώμη. Σαν ψυχρός οικονομολόγος θα έλεγα ότι το άνοιγμα των καταστημάτων δεν είναι απαραίτητο σε αυτό το στάδιο για την οικονομία. Επειδή όμως είμαι και σκεπτόμενος άνθρωπος, θα πω ότι το άνοιγμα έπρεπε να γίνει, κυρίως για ψυχολογικούς λόγους και λιγότερο για οικονομικούς. Ωστόσο, το άνοιγμα έπρεπε να γίνει σταδιακά και με πολύ περισσότερο έλεγχο από το “μπάτε σκύλοι αλέστε και αλεστικά μη δίνετε” που έγινε τελικά. Και ναι μεν συμφωνώ με την τελική απόφαση της Κυβέρνησης για αυτό το άνοιγμα, διαφωνώ σφοδρά με την διαχείρισή που τελικά έγινε.
Αποτέλεσμα όλων αυτών είναι ότι τελικά κρατάμε τα καταστήματα ανοιχτά (καθαρά για ψυχολογικούς λόγους), βάζουμε δύο – τρεις περιορισμούς (λίγο καθυστερημένα προσπαθούμε να ανακτήσουμε τον έλεγχο), αλλά προειδοποιούμε ότι αν συνεχίσει η κατάσταση έτσι θα τα κλείσουμε πάλι.
Δυστυχώς το αν τελικά κάναμε κάτι σωστά ή λάθος θα το δείξει ο χρόνος.
Νάσος Μάμαλης, Οικονομολόγος



