Πολλοί θα αναρωτιέστε, που κολλάνε αυτά τα δύο μεταξύ τους; Θα σας ξαφνιάσω, αλλά αυτά τα δύο θέματα είναι όχι μόνο αυτοκόλλητα, αλλά σαν σιαμαία.
Πάμε πρώτα από τα απλά. Ο άνθρωπος, όσο και αν είναι ανώτερο διανοητικά, είναι ζώο και μάλιστα ζώο αγέλης, με συγκεκριμένα ένστικτα. Ένα από τα ένστικτα αυτά είναι και το αγελαίο ένστικτο. Όταν ένα αγελαίο ζώο, δει πολλά άλλα ζώα της ίδιας αγέλης να κάνουν κάτι, θα το κάνει και το ίδιο χωρίς να το σκεφτεί. Για τον άνθρωπο αυτό έχει αποδειχθεί με διάφορα βίντεο (διαθέσιμα στο Youtube) ανθρώπων που τρέχουν, απλά και μόνο γιατί βλέπουν τους γύρω τους να το κάνουν.
Εντάξει το ότι ο άνθρωπος είναι αγελαίο ον, δεν είναι περίεργο, τι αγέλη, τι κοινωνία. Αλλά τι σχέση έχει αυτό με μια οικονομία; Γυρίστε στο Σωτήριον έτος 2001 και σκεφτείτε τι έγινε στο χρηματιστήριο. Που ξαφνικά όλοι τρέχανε να επενδύσουνε σε μετοχές και πουλάγανε ότι είχαν και δεν είχαν για να τα ακουμπήσουν στα πόδια του εκάστοτε χρηματιστή. Γιατί γινότανε αυτό; Επειδή ξέρανε τι κάνανε; Δε θα γελάσω…. θα καγχάσω σατανικά.
Μετά από αυτό το κραυγαλέο παράδειγμα που πιστεύω ότι αποδεικνύει τα λεγόμενά μου, ας πάμε σε κάτι ποιο σημαντικό. Προφανώς δεν είμαι ο μόνος που το έχει δει αυτό έτσι δεν είναι; Μακάρι να ήμουν, αλλά όχι δεν είμαι. Εντάξει στα οικονομικά το λέμε λίγο πιο διακριτικά, χρησιμοποιούμε τον όρο «Προσδοκίες Καταναλωτών» ή γενικά «Προσδοκίες και Προβλέψεις». Στο τέλος όμως ξέρουμε και λέμε ότι αυτές οι «προσδοκίες» ακόμα και αν είναι λανθασμένες, μπορούν να προκαλέσουν αυτό το οποίο πιστεύουν ότι θα γίνει.
Ένα απλοποιημένο παράδειγμα. Ο κόσμος πιστεύει ότι θα αυξηθεί η τιμή του Χ αγαθού στο μέλλον, λόγω αύξησης της φορολογίας του. Αυτό δεν ισχύει, γιατί η κυβέρνηση δεν θα το κάνει, είναι απλά ράδιο αρβύλα. Ωστόσο ο κόσμος που έχει την δυνατότητα, αρχίζει και αγοράζει σε αυξημένες ποσότητες το αγαθό Χ για να προλάβει την αύξηση της τιμής του. Τελικά η τιμή του Χ αυξάνεται, λόγω έλλειψης από την υπερβολική κατανάλωση.
Στο τέλος, αυτό που χρειάζεται να κάνει ο οικονομικός ή πολιτικός εκμεταλλευτής είναι πολύ απλό. Δε χρειάζεται καν να δημιουργήσει συνθήκες για να φτάσει στο αποτέλεσμα που θέλει. Πρέπει απλά να κάνει αρκετό κόσμο να πιστέψει ότι θα συμβεί και αυτή η πίστη θα δημιουργήσει την απαραίτητη πίεση για να συμβεί τελικά.
Για χρόνια τώρα οι οικονομολόγοι που ξέρουν τι κάνουν έχουν μάθει να χρησιμοποιούν αυτό το φαινόμενο για να κερδίζουν, ελπίζω να προσπαθήσετε να το κάνετε και εσείς. Θα έλεγα και να προσπαθήσουμε να μην είμαστε τόσο ευάλωτοι στο φαινόμενο αυτό…. αλλά πρέπει να πάω να φάω το σανό μου τώρα οπότε ας το δούμε μια άλλη φορά αυτό.
Μάμαλης Νάσος, Οικονομολόγος
