Η ιστορία του ανθρώπινου γένους είναι σπαρμένοι με πολέμους. Σίγουρα όλοι θα συμφωνήσουμε ότι ο πόλεμος είναι το χειρότερο σενάριο που μπορεί να συμβεί. Δυστυχώς όμως ο άνθρωπος κυρίως με την βία κατάφερνε να λύνει τις όποιες διαφορές του.
Μήπως υπάρχει κάποιος άλλος τρόπος να κερδίσουμε μια διένεξη χωρίς να φτάσουμε στην ένοπλη σύρραξη και να λύσουμε σοβαρά προβλήματα; Ναι υπάρχει και μάλιστα αποσκοπεί στο να μετατρέψει και τον εχθρό σε φίλο και υποστηριχτή. Ο πρώτος που το σκέφτηκε ήταν ο Φίλιππος ο Β΄ Βασιλιάς της Μακεδονίας και πατέρας του Μεγάλου Αλεξάνδρου για να εδραιώσει το βασίλειο του και να βρει υποστηριχτές στην εκστρατεία του στην Ασία και μάλιστα το κατάφερε σε μεγάλο βαθμό.
Οι μέθοδοι αυτές ονομάζονται στο ΝΑΤΟ Winning Hearts and Minds και μάλιστα οι Αμερικάνοι έχουν επενδύσει αρκετά σε αυτό το τομέα έχοντας και τη US Civil Affairs Command που ανήκει στην Διακλαδική Διοίκηση Ειδικών Επιχειρήσεων. Οι αποστολές Hearts and Minds προσανατολίζονται στο να προσεγγίσουν ένα εχθρικό κοινό (εσωτερικά ή εξωτερικά της χώρας) και με κατάλληλα μέσα να αλλάξουν την αντίληψη του εχθρικού κοινού και τους κάνουν φίλους με το σαν σωτήρες και φίλοι. Ξεκινάμε από κάλυψη των βασικών αναγκών του ανθρώπου που είναι:
- Υγεία
- Ασφάλεια
- Τροφή – Ύδωρ
- Παιδεία
- Στέγη
Έτσι ανάλογα με τον αντίπαλο και με την χρήση κατάλληλης προπαγάνδας και δημοσίων σχέσεων οργανώνεται και σχέδιο κάλυψης αυτών των αναγκών με ειδικό προσωπικό. Πολύ καλό παράδειγμα αποτελεί στην Ελλάδα η Δυτική Θράκη με την μουσουλμανική κοινότητα. Να θυμίσουμε ότι κατά την διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου 6.000 Έλληνες μουσουλμάνοι το θρήσκευμα έχασαν τη ζωή τους πολεμώντας τους κατακτητές της Ελλάδος ή όντας θύματα θυρεοειδών και εκτελέσεων από τους Βούλγαρους κατακτητές. Η Ελλάδα με την καθοδήγηση της εκκλησίας το 1952 τους ευχαρίστησε για την φιλοπατρία τους και την θυσία τους, κλείνοντας τους σε γκέτο όπου δεν είχαν δικαιώματα σαν πολίτες, δεν είχαν πρόσβαση σε μόρφωση, υγεία και σε ασφάλεια. Μάλιστα για να βγούνε από το χωριό τους έπρεπε να πάρουν ειδική άδεια από τη στρατονομία. Ευτυχώς αυτό το αίσχος άλλαξε το 1993 υπό την πρωθυπουργία του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη. Όμως σε αυτά τα 40 χρόνια η Τουρκία εκμεταλλεύτηκε την κατάσταση και κατάφερε να προωθήσει την ατζέντα της με τις παρακάτω δράσεις που στηρίχτηκαν στις αρχές hearts & minds:
- Υγεία. Αποστολή Τούρκων γιατρών για να κάνουν δωρεάν εξετάσεις στους Έλληνες μουσουλμάνους και να τους προσφέρουν φάρμακα. Επίσης άνευ χρέωσης επέτρεπαν να μεταβούν στην Τουρκία για νοσηλεία Έλληνες Μουσουλμάνοι
- Ασφάλεια. Παρείχαν χρήματα στο κόσμο με αποτέλεσμα κανείς μουσουλμάνος να μην έχει χρέη ή να είναι άνεργος.
- Τροφή – Ύδωρ. Έφερναν συνεχώς μέσω του προξενείου τρόφιμα στα παιδιά. Αλλά εκτός αυτού αν πάτε τώρα σε κάποιο ψιλικατζίδικό σε Μουσουλμανικό χωριό στους νομούς Ξάνθης ή Ροδόπης θα δείτε ότι οι εφημερίδες, τα αναψυκτικά, οι σοκολάτες είναι όλα Τούρκικα
- Παιδεία. Με χρήματα που δεν τελείωναν το Τουρκικό προξενείο κατασκεύαζε τουρκικά σχολεία και τζαμιά στα οποία λειτουργούσαν πράκτορες της Τουρκίας που δίδασκαν φυσικά ότι οι Έλληνες Μουσουλμάνοι είναι Τούρκοι και φυσικά προωθούσαν την ανεξαρτησία της Θράκης και την ένωση με την μητέρα Τουρκία. Επίσης έστελναν με υποτροφίες Έλληνες μουσουλμάνους στην Τουρκία για σπουδές σε Τουρκικά λύκεια και πανεπιστήμια.
- Στέγη. Ομοίως παρείχαν τεράστια ποσά για κατασκευή οικιών για τους Μουσουλμάνους. Μάλιστα σε κάθε σπίτι έδιναν δωρεάν δορυφορική κεραία που έπιανε φυσικά μόνο τουρκικά κανάλια για να δέχονται την Τουρκική προπαγάνδα.
Βέβαια η Τουρκία την όλη αυτή προσπάθεια την υποστήριξε με δημόσιες σχέσεις όπως διοργάνωση πανηγυριών, οργάνωση πολιτιστικών συλλόγων, αποστολή Τουρκικών βιβλίων ενώ τα προβλήματα της μουσουλμανικής μειονότητας τα παρουσίαζαν σε όλο τον κόσμο (και εμείς κοιμόμασταν). Αποτέλεσμα ήταν ότι το 1993 οι περισσότεροι Έλληνες μουσουλμάνοι πλέον αυτοχαρακτηρίζονταν σαν Τούρκοι βρισκόμενοι υπο Ελληνική κατοχή. Όταν όμως το 1993 σταμάτησε αυτό το αίσχος ο στρατός (λόγω της μόνιμης και συνεχούς απουσίας της πολιτείας από την περιοχή) ανέλαβε ένα μεγάλο έργο ενάντια στις Τουρκικές κινήσεις και κατάφερε σε μεγάλο βαθμό να αναχαιτίσει τις τουρκικές προσπάθειες υιοθετώντας αρκετά μέτρα σαν αντίμετρα των Τούρκων όπως: αποστολή στρατιωτικού προσωπικού για κάλυψη αναγκών (ιατρικό προσωπικό, γεωπόνοι, δάσκαλοι κ.α.), παροχή οχημάτων για μεταφορά μαθητών στα σχολεία, κατασκευή δρόμων, παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας και βιβλίων κ.α.
Αποτέλεσμα αυτού είναι ότι υπάρχει ταχεία μείωση της Τουρκικής επιρροής στην περιοχή όπως φάνηκε σε 2 πρόσφατα γεγονότα:
- Όταν ο κύριος Ερντογάν επισκέφτηκε την Θράκη το 2017 είδαμε περι τα 1500 άτομα να τον χειροκροτούν. Αυτό που δεν είπαν τα ΜΜΕ ήταν ότι η μουσουλμανική μειονότητα είναι 130.000 άτομα άρα οι 1500 είναι λιγότερο από το 1%. Ένα άλλο είναι ότι την μέρα εκείνη 30 πούλμαν από Τουρκία έφεραν τον κόσμο αυτό (τους χειροκροτητές) στην Θράκη. Έτσι οι Έλληνες μουσουλμάνοι χειροκροτητές ήταν με το ζόρι 300 άτομα. Αν ο Τούρκος πρόεδρος είχε επισκεφτεί την περιοχή το 1980 στους δρόμους θα ήταν σχεδόν όλη η μειονότητα να τον χειροκροτεί και να τον επευφημεί σαν Μεσσία.
- Τον Αύγουστο ο Α/ΓΕΣ Αντιστράτηγος κ Στεφανής Αλκιβιάδης επισκέφτηκε την περιοχή και οι Μουσουλμάνοι έδειξαν την αγάπη και την ευγνωμοσύνη τους για το στρατό κάτι που πλέον το δείχνουν ανοιχτά (και μόνο για το στρατό και όχι για τους πολιτικούς), ενώ την δεκαετία του 1980 ο στρατός αντιμετωπιζόταν σαν στρατός κατοχής.
Παρόμοια κατάσταση υπήρχε τις δεκαετίες του 1970-1990 και στο Κόσοβο όπου οι Σέρβοι απέτυχαν να δουν μακροπρόθεσμα το πρόβλημα της καταπιεσμένης Αλβανικής μειονότητας κάτι που οδήγησε στο πόλεμο του 1999 και τώρα στην απώλεια της περιοχής του Κοσόβου από τη Σερβία.
Έτσι βλέπουμε ότι οι επιχειρήσεις hearts and minds πώς μπορούν να βοηθήσουν μια κατάσταση και να ξεθυμάνουν μια κατάσταση που μπορεί να προκαλέσει κρίση. Δυστυχώς η Ελλάδα έχει πάρα πολλά μέτωπα ανοιχτά που χρήζουν άμεσης λύσης.
Τις ίδιες κινήσεις που αναφέραμε πιο πάνω μπορούμε να τις εφαρμόσουμε και σε ένα ξένο κράτος. Άλλωστε έχουμε αρκετά ανοιχτά μέτωπα με κράτη όπως με το Κυπριακό, με την Αλβανία και το ονοματολογικό της ΠΓΔΜ.
Στα κράτη τι μπορούμε να κάνουμε σαν αποστολές Hearts& Minds; Πολύ καλό παράδειγμα είναι η φοίτηση αλλοδαπών στην Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων (ΣΣΕ) και στην Σχολή Ναυτικών Δοκίμων (ΣΝΔ). Αν δούμε την ΣΣΕ θα δούμε ότι φοιτούν σπουδαστές από Σερβία, Γεωργία, Νιγηρία, Αρμενία, Λίβανο, Αλβανία κ.α. Οι εν λόγω αλλοδαποί φοιτούν για συνολικά 6 έτη στην Ελλάδα κατά την διάρκεια των οποίων οι περισσότεροι νοιώθουν την Ελλάδα σαν δεύτερη πατρίδα τους και αποτελούν πρεσβευτές της Ελλάδος στις χώρες τους, κάτι που έχει φέρει άμεσες συνεργασίες της Ελλάδος με την Τυνησία και την Αίγυπτο. Επίσης συνεχείς συνεκπαιδεύσεις όπως γίνεται μεταξύ των Ελληνικών και των Σερβικών Ειδικών Δυνάμεων βοηθούν στην δημιουργία φιλικών δεσμών όπου μπορούμε να περάσουμε πολλά μηνύματα τα οποία ουσιαστικά μιλάμε για μια επένδυση ειρήνης και συνεργασίας.
Λαθεμένα πολλοί θα θεωρήσουν ότι οι επιχειρήσεις hearts and minds είναι μόνο στρατιωτικής φύσεως επιχειρήσεις. Τουναντίον το πολιτικό σκέλος τόσο από το Υπουργείο Εσωτερικών και το Υπουργείο Εξωτερικών παίζουν ένα πολύ σημαντικό ρόλο. Άλλωστε μην ξεχνάτε ότι η διπλωματία είναι το βασικό μέσο που μπορεί να διασφαλίσει την ειρήνη και ο στρατός είναι όργανο της διπλωματίας. Άλλωστε οι κινήσεις hearts and minds μπορούν να γίνουν διακρατικά με ειρηνικά μέσα όπως με διακρατικές εμπορικές συμφωνίες, μέτρα ανοικοδόμησης, συνεργασία στο τομέα παιδείας και υγείας κ.α. Έτσι μπορούμε πχ το θέμα της ονομασίας της ΠΓΔΜ να το προσεγγίσουμε από άλλη οπτική γωνία και με κατάλληλα εκπαιδευτικά μέσα και συνεργασίες να επιτύχουμε να κάνουμε τους Σκοπιανούς να φέρουν μια λύση υπέρ μας.
Το πιο σημαντικό είναι να έχουμε συνδυασμό Hearts and Minds – Προπαγάνδας και Δημοσίων Σχέσεων αλλιώς δεν θα επιτύχουμε τον αντικειμενικό μας σκοπό. Πολύ καλό παράδειγμα για να δούμε το ρόλο των δημοσίων σχέσεων είναι η συμμετοχή Ελλήνων και Σκοπιανών στο Αφγανιστάν όπου και οι 2 χώρες συμμετείχαν στην ISAF. Η Ελλάδα συμμετείχε με περίπου 180 άτομα και ανέλαβε ένα τεράστιο έργο που περιελάμβανε έργα υποδομών (δημιουργία δρόμων, υδραγωγεία, γέφυρες κ.α), παροχή ανθρωπιστικής και ιατροφαρμακευτικής βοήθειας, την ασφάλεια της Καμπούλ και του αεροδρομίου της, την κατασκευή σχολείων και παροχή συγγραμμάτων και γραφικής ύλης, την αποναρκοθέτηση τεράστιων περιοχών που είχαν χιλιάδες νάρκες και τέλος ανέλαβε τη δημιουργία, οργάνωση και λειτουργία του Νοσοκομείου της Καμπούλ και λειτούργησε Κινητό Χειρουργείο Εκστρατείας. Όμως κανείς, ούτε εμείς οι Έλληνες, δεν έμαθε το έργο των Ελλήνων στρατιωτικών πλην βέβαια των Αφγανών της Καμπούλ. Αποτέλεσμα στη διεθνή σκηνή και στην προώθηση των εθνικών μας θέσεων να μην έχουμε καταφέρει τίποτε.
Στον αντίποδα οι Σκοπιανοί έστειλαν 5 μελη ομάδα υγειονομικού όπως και μια διμοιρία (30 άνδρες) που ανέλαβε τη προστασία του Στρατηγείου της ISAF (κάτι που το ζήτησαν επίμονα). Έτσι το ιατρικό προσωπικό ήταν υπό την Ελληνική διοίκηση αλλά οι Σκοπιανοί έδειχναν στις τηλεοράσεις τους ότι αυτοί ήταν που έτρεχαν το νοσοκομείο και όχι οι Έλληνες κάτι που ακόμα και σήμερα πολύ πιστεύουν. Οι 30 φρουροί ήταν όλοι εμφανίσιμοι, ψηλοί και γυμνασμένοι και άριστα εξοπλισμένοι. Έτσι συνέχεια όλη η πολιτική και στρατιωτική ηγεσία της ISAF έβλεπαν το ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ στο στρατηγείο ενώ το άψογο παρουσιαστικό τους λειτούργησε υπέρ της ΠΓΔΜ. Βέβαια οι Σκοπιανοί δεν έλειψαν να μοιράζουν διαφημιστικά και βιβλία για τη ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ και την σκλαβωμένη Μακεδονία του Αιγαίου (τη Μακεδονία μας δηλαδη). Επίσης έκαναν και 2 αποστολές 1 στους Κάλλας (απόγονοι των στρατιωτών του Μεγάλου Αλεξάνδρου) και μια περιπολία σε ένα Αφγανικό χωρίο. Έτσι με την συνάντηση με τους Κάλλας (και με χρηματισμό του βασιλιά τους) παρουσίασαν στα ΜΜΕ της χώρας τους και του εξωτερικού ότι «πράγματι» είναι απόγονοι του Μεγάλου Αλεξάνδρου και Μακεδόνες ενώ από την αποστολή στο χωριό την παρουσίασαν σαν αποστολή ειδικών δυνάμεων που είχε «τρομερά αποτελέσματα» και αναγνώριση από τους Αμερικάνους. Έτσι με μόνο 35 άτομα η ΠΓΔΜ κατάφερε τη προώθηση της εθνικής τους γραμμής προώθηση του ονόματος και «Δημοκρατία της Μακεδονίας» και της «καταγωγής από τον Μέγα Αλέξανδρο» τόσο για εσωτερική όσο και για εξωτερική κατανάλωση. Επίσης ότι έδειξε ένα δυνατό πρόσωπο του στρατού της (που στη πραγματικότητα είναι σε πολύ άσχημο χάλι) σε σημείο που ακόμα και δικοί μας πιστεύουν ότι οι Σκοπιανοί είναι δυνατοί.
Τέλος οι εν λόγω επιχειρήσεις πρέπει να είναι συνεχείς και όχι με ημερομηνία λήξεως. Πολύ καλό παράδειγμα ήταν στις φονικές πλημμύρες στη Σερβία το 2014. Όλες οι Σερβικές εφημερίδες διαβεβαίωναν τους Σέρβους ότι έρχονται οι «αδερφοί Έλληνες» να μας σώσουν. Όμως η κυβέρνηση Σαμαρά δεν έστειλε καμία βοήθεια και κανένα διασώστη. Οι Σέρβοι ζητούσαν επίμονα βοήθεια και η Ελληνική κυβέρνηση αρνήθηκε την αποστολή του ΕΤΑΚ (ειδικό τμήμα αντιμετώπισης καταστροφών του στρατού που πρόσφατα αναδείχτηκε σε καλύτερη διασωστική ομάδα στην Ευρώπη!!!) ή την ΕΜΑΚ (Ειδική Μονάδα Αντιμετώπισης Καταστροφών της Πυροσβεστικής). Την ίδια στιγμή οι Σκοπιανοί έστειλαν 15 πυροσβέστες με 1 βάρκα και δεν έκαναν τίποτε εκτός από να πίνουν καφέ και να τραβάνε 2-3 προπαγανδιστικές φωτογραφίες. Έτσι στα παγκόσμια ΜΜΕ φάνηκε η συνδρομή της ΠΓΔΜ ενώ η Ελλάδα ήταν απούσα. Επίσης οι Σκοπιανοί κορόιδευαν τους Σέρβους για την Ελληνοσερβική φιλία με αποτέλεσμα να παγώσουν για ένα διάστημα οι διμερής σχέσεις Ελλάδος-Σερβίας και η Ελλάδα να γίνει ρεζίλι σε όλη την Ευρώπη.
Βλέπουμε ότι το hearts and minds μπορεί να βοηθήσει μια χώρα να έχει μια εσωτερική ασφάλεια ειδικά αν υπάρχουν μειονότητες (εθνικές – θρησκευτικές – φυλετικές κ.α.) αλλά και στην ανάπτυξη της συνεργασίας γειτονικών κρατών με σκοπό την ειρήνη, την ασφάλεια, την επίλυση προβλημάτων και τέλος στην πρόοδο.
Όμως για να έχουμε επιτυχία οι προσπάθειες πρέπει να είναι με:
- Καθαρό και εφαρμόσιμο αντικειμενικό σκοπό
- Να υπάρχει λεπτομερείς σχεδιασμός
- Να είναι συνεχείς οι προσπάθειες
- Να ακολουθούνται από σωστή και συνεχή παρουσία δημοσίων σχέσεων
Δυστυχώς οι πολιτικοί μας στο συγκεκριμένο σημείο έχουν μαύρα μεσάνυχτα. Δεν είναι είναι τυχαίες οι αποτυχίες στην Δυτική Θράκη, η αποτυχία εξεύρεσης λύσης επί 25 χρόνια στο θέμα του Μακεδονικού, στην αποτυχία στις σχέσεις με την Αλβανία στην μη εύρεση λύσης εδώ και 44 χρόνια στην Κύπρο κ.α.
Αν ξεκινήσουμε να επενδύουμε στις εν λόγω επιχειρήσεις τότε, λόγω της ισχυρής θέσης της Ελλάδος στην περιοχή, θα μπορέσουμε να επιτύχουμε τους στόχους μας και να μπορέσουμε να φέρουμε στην περιοχή την ειρήνη, την ανάπτυξη και την συνεργασία.
Θ. Σ., Αξιωματικός Ειδικών Δυνάμεων
